مقدمه:
با مفهوم اپیدمیولوژی در سال 1985 در کلمبیا آشنا شدم، پس از فارغالتحصیلی از دامپزشکی عمومی در آلمان و زمانی که برای پایاننامه دکترای تخصصی دامپزشکی در حال تحقیق بودم. امروزه، اپیدمیولوژی دامپزشکی در واحدهای درسی دامپزشکی عمومی در بسیاری از کشورهای دنیا گنجانده شده است که سهم آن را در ایجاد و شرح شواهد علمیای مورد تأیید قرار میدهد که تصمیمات دامپزشکی براساس آنها گرفته میشود. متأسفانه اکثر دانشجویان دوره دکترای عمومی هنوز ضرورت وجود دامپزشک متخصص را تشخیص نمیدهند، کسی که میتواند ارزیابی موشکافانهای از تحقیقات علمیای انجام دهد که تصمیمات تشخیصی و درمانی آنها را تحت تأثیر قرار میدهند. شخصاً معتقدم اپیدمیولوژی دامپزشکی زمینه کاری بسیار جالب توجهی است و علت آن نیز ایجاد هماهنگی بین علم و تصمیمگیری در ارتباط با سلامت حیوانات است. این علم با جمعآوری دادهها از مشکلات دنیای واقعی سروکار دارد، مشکلاتی که سلامت انسان و دام را تحت تأثیر قرار میدهد، سپس برای شناسایی روابط اصلی در این سیستم زیستشناختی، روشهای نظری را به کار میگیرد و بعد از اطلاعات به دست آمده برای حل مشکل افراد درگیر بهرهبرداری میکند. این رهیافت اساسی، به اپیدمیولوژیستهای دامپزشکی این توانایی را میدهد که در تمام بسترهای فرهنگی و اجتماعی اقتصادی در تمام دنیا به حل مشکلات حیوانات و انسانها بپردازند.
این کتاب بر اساس یادداشتهای درسی من از سال 1992 تا 1999 در زمان تدریس اپیدمیولوژی به دانشجویان عمومی دامپزشکی در دانشگاه مسی ، پالمرستون شمالی و نیوزیلند تهیه شده است. طی این دوره، این یادداشتها به صورت کتاب الکترونیک و رایگان از اینترنت قابل دریافت بودند. این کتاب دیجیتال به زبانهای تایلندی، صربستانی، ژاپنی و اسپانیایی و احتمالاً چندین زبان دیگر که من اطلاعی ندارم، ترجمه شد. این متن را بسیاری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی که از سال 1992 تحت آموزش قرار داشتند و بسیاری از همکاران در سراسر دنیا، بازنگری کردند و زیر سؤال بردند. هنوز هم مسئولیت هرگونه اشکال در نسخه دیجیتال قبلی و در این کتاب بر عهده من است. کتاب حاضر جایگزین نسخه دیجیتال و بازنویسی کامل آن است و لغات و اصطلاحات آن تغییر یافته و کاملتر شده است.
هدف این کتاب آشنایی کلی با اپیدمیولوژی دامپزشکی برای تمام افراد علاقهمند به این زمینه است، از جمله دانشجویان دوره کارشناسی و تحصیلات تکمیلی دامپزشکی و متخصصان حوزه سلامت حیوانات که در کنترل بیماری در مزرعه در سطح ملی و بینالمللی نقش دارند. در این کتاب عمداً مثالهای مشروح کمی نوشته شده است تا آشنایی بیدرنگ با مفاهیم و روشهای مهم را فراهم سازد. برای آگاهی بیشتر از موضوعات خاص، منابع مناسبی در این متن فراهم آمده است، از جمله دیگر کتابهای درسی اپیدمیولوژی دامپزشکی به قلم نویسندگانی چون دوهو و همکاران (2009)، هو و همکاران (2004)، نورتهاوزن و همکاران (2001)، اسمیت (2006) و توما و همکاران (1999). تعاریف و نمادهای به کار رفته در این متن عمدتاً مطابق با کتابهای مرجع نوشته روتمان و همکاران (d2008) و دوهو و همکاران (2009) است.
مطالب این کتاب بر اساس مراحل برنامهریزی و تحلیل مطالعات اپیدمیولوژیکی تنظیم شده است. پس از فصل مقدماتی، در فصل دوم مفاهیم کلی اپیدمیولوژی با تکیه بر سببشناسی بیان میشود. در فصل سوم روشهای مختلف ارزیابی عوامل مخاطره و میزان رخداد بیماریها شرح داده شده است. در فصل چهارم موضوع نوشتن طرحهای مطالعاتی و در فصل پنجم نحوه ارزیابی تأثیرات توصیف شده است. مسائل مربوط به تورش و آزمون فرضیههای آماری در فصل ششم مطرح شدهاند. نمونهگیری از جمعیتهای دامی که برای طراحی یک مطالعه دقیق نیاز است در فصل هفتم بیان شده است. موضوعی که دامپزشکان را با مخاطره و عدم اطمینان کامل مواجه میسازد، مبحث تشخیص است که به علت اهمیت آن روشهای بهبود تفسیر نتایج آزمونهای تشخیصی در فصل هشتم آمده است. در انتها در فصل نهم، مقدمهای مختصر درباره مفاهیم اپیدمیولوژی کنترل و ریشهکنی بیماریها آمده است.
امیدوارم این کتاب نقش مؤثری در معرفی منابع در دسترس اپیدمیولوژی دامپزشکی (مانند نقشی که نسخه دیجیتال آن که به صورت رایگان در اینترنت در دسترس بود) ایفا کند.