مقدمه:

واژه پدافند به معنای دفاع بوده و در مقابل آفند به معنی هجوم و حمله می‌آید و در مفهوم كلي، دفع، خنثي كردن و يا كاهش تاثيرات اقدامات آفندي دشمن و ممانعت از دستيابي به اهداف خودي است. پدافند به دو بخش پدافند عامل (Active defense) و پدافند غيرعامل (Passive Defense) تقسيم مي‌شود. پدافند عامل به مفهوم مقابله نظامی‌با مهاجم یا رويارويي و مقابله مستقيم با دشمن و به‌‌كارگيري جنگ‌افزارهاي مناسب و موجود به‌منظور دفع حمله و خنثي كردن اقدامات آفندي يا كاهش اثرات عمليات خصمانه هوايي، زميني، دريايي، نفوذي و خرابكارانه بر روي اهداف مورد نظر مي‌باشد.
پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتي اطلاق مي‌گردد كه مستلزم به‌كارگيري جنگ‌افزار نبوده و با اجراي آن مي‌توان از وارد شدن خسارات مالي به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي و تلفات انساني جلوگيري نموده و يا ميزان اين خسارات و تلفات را به حداقل ممكن كاهش داد.
هدف پدافند غيرعامل، ايمن‌سازي و كاهش آسيب‌‌پذيري زيرساخت‌هاي مورد نياز مردم است تا بتدريج شرايطي را براي امنيت ايجاد نمايد. بدیهی است اقدام دوم مستلزم مقداری ابزار از قبیل سنگر و جان‌پناه و آموزش به یکایک کارکنان و ابزار اعلام خطر همچون آژیر و غيره است و از آنجا که مراکز مختلف، امکانات پدافند عامل را در اختیار ندارند، بنابراین تنها راه اقدامات پدافندی (بازدارنده) غیرعامل می‌باشد. اصول اوليه پدافند غيرعامل، ساده و تقريباً ثابت بوده ولي كاربرد اين اصول در موارد مختلف تفاوت داشته و در مواردي پيچيده و مشكل مي‌شوند.
با وجود معاهدات بین‌المللی خلع سلاح‌های کشتار جمعی و ممنوعیت تولید و به‌کارگیری این سلاح‌ها، متاسفانه تهديدات ناشی از به‌کارگيری آنها هنوز هم به قوت خود باقی است. در حال حاضر هم برخی کشورهای متخاصم، زرادخانه‌های گسترده‌ای از انواع سلاح‌های کشتار جمعی کلاسیک و نوین و در حال توسعه را دارا می‌باشند.
با اینکه به نظر می‌رسد کاربرد این عوامل در محيط جنگ رايج‌تر است و كمتر در محيط‌هاي شهری كاربرد دارد ولیکن در دوران دفاع مقدس شاهد حملات گسترده شیمیایی عراق به حلبچه و سردشت و شهرهای حاشیه مناطق جنگی بودیم که به‌دلیل فقدان سیستم پدافند عامل و غیرعامل مناسب و عدم پیش‌بینی حملات شیمیایی به شهرها، صدمات گسترده‌ای به اين مناطق وارد گردید. در عین حال، حملات تروریستی با عوامل شيميايي، بيولوژيك و سمي توسط تروریست‌ها مانند استفاده از سم سارین در مترو توکیو و همچنين پخش پاكت‌هاي سياه‌زخم در آمريكا و سپس سراسر جهان و ده‌ها واقعه بيوتروريستي ديگر نشان‌دهنده توسعه این تهدیدات از کاربرد نظامی ‌به کاربرد‌های تروریستی است. از اين‌رو لزوم آمادگی بر علیه این تهدیدات ضرورت وجود دارد.
حملات میکروبی و بیولوژیک از خطرناک‌ترین تهدیدات بر علیه امنیت و سلامت یک کشور است. به‌دلیل پنهان ماندن تهاجم و دشواری تشخیص وقوع آن، تهدیدات بیولوژیک بر علیه جمعیت غیر نظامی‌بسیار هراس‌آور است و قطعاً در برنامه پدافند غیرعامل باید اقدامات اساسی برای پیشگیری از آسیب‌های این تهدیدات که به سلاح‌های کشتار جمعی معروف هستند، صورت گیرد.
كاربرد سلاح‌هاي بيولوژيك به بيش از سيصد سال قبل از ميلاد مسيح برمي گردد، به نحوی که رومي‌ها، چاه‌هاي اطراف شهر را توسط لاشه‌هاي حيوانات مرده آلوده مي‌كردند تا سربازان دشمن از آنها نوشيده و بيمار و يا تلف شوند. در سال 1344 ميلادي در اثر پرتاب جسد افراد تلف‌شـده از طاعون به‌داخل قلعه تاتارها، تعداد زيادي از آنها قبل از هرگونه جنگي در اثر ابتلا به طاعون از بين رفتند. در موارد متعددي آبله به‌عنوان سلاح بيولوژيك به كار گرفته شد. پيزارو در قرن پانزدهم ميلادي لباس‌هاي آلوده به آبله را در ميان بوميان امريكايي توزيع كرد. انگلستان نيز همين عمل را با توزيع پتوهاي آلوده در ميان بوميان وفادار به فرانسه طی سال‌های 1754 تا 1767 تكرار كرد. بوميان امريكايي كه از منطقه فرت كاريلون دفاع مي‌كردند، شيوع آبله را عامل مستقيم تسليم آن منطقه به انگلستان مي‌دانند.
در قرن 20 و در هنگامه جنگ جهاني اول، عوامل مخفي ارتش آلمان در امريكا قبل از آن ‌كه اسبها به فرانسه فرستاده شوند، آنها را به عامل بيماري گلاندرز آلوده مي‌كردند. در سال 1937 ژاپني‌ها برنامه وسيعي را براي توليد سلاح‌هاي بيولوژيك آغاز كردند. بررسي‌هاي بعد از جنگ جهاني دوم آشكار كرد که ژاپني‌ها تحقيقات وسيعي درباره چند ارگانيسم انجام داده‌اند.
برنامه‌هاي تهاجمي آمريكا در زمينه جنگ‌افزار‌‌هاي بيولوژيك در سال1941 ميلادي شروع گرديد. ظاهراً اين اقدام در پاسخ به برنامه‌هاي جنگ بيولوژيك آلمان و ژاپن سازماندهي شد. برنامه‌هاي سلاح‌هاي بيولوژيك آمريكا در منطقه فورت دتريك كه در آن زمان فرودگاه كوچك نظامي بود متمركز شده و تا سال 1969 ميلادي كه به دستور نيكسون تعطيل شد، توليد عوامل بيولوژيك در آن ادامه داشت. بين سال‌هاي 1971 و 1972 تمامي انبار‌هاي ذخيره سلاح‌هاي بيولوژيك و مهمات مربوطه در حضور نمايندگاني از وزارت كشاورزي، وزارت بهداشت و وزارت آموزش نابود شدند. در ميان عوامل نابودشده مي‌توان باسيلوس آنتراسيس، توكسين بوتولينيوم، فرانسيسلا تولارنسيس، كوكسيلا بورنتي، عامل آنسفاليت ويروسي ونزوئلايي، بروسلا سوئيس و انتروتوكسينB استافيلوكوك را نام برد. در سال 1953 برنامه‌هاي دفاع بيولوژيك آمريكا شروع شد كه ظاهراً تشكل‌هاي مختلف آن تا امروز ادامه دارد.

ادامه مطالب کتاب را از طریق لینک زیر مراجعه نمایید

جهت دانلود فایل کتاب اینجا کلیک نمایید