1. ماجرای واکسن MMR- انگلستان- دهه 1990

در اواخر دهه 90 ادعای رابطه میان واکسن MMR و اوتیسم در انگلستان جنجال عظیمی به راه انداخت. در سال 1998 جراح و محقق علوم دارویی انگلیسی «اندرو ویک‌فیلد» مقاله‌ای در یک مجله معتبر پزشکی منتشر کرد. او در این مقاله مدعی شد که شواهد زیادی وجود دارند که نشان‌دهنده رابطه میان واکسن MMR (سرخک- اوریون- سرخجه) با بعضی اختلال‌های تکاملی است. ادعای او باعث شد بررسی‌های متعددی انجام شود که هیچ‌کدام ادعای او را ثابت نکرد. با این حال مقاله او باعث دعوای قضایی چند میلیون پوندی در انگلیس شد و نگرانی در مورد این واکسن حتی به آمریکا و ژاپن هم رسید. این نگرانی‌ها باعث شد مصرف واکسن MMR در انگلستان و ایرلند کاهش یابد و در نتیجه موارد متعددی از این بیماری‌ها (سرخک- اوریون- سرخجه) دیده شود که در مواردی منجر به مرگ شوند. در سال 2004 یک بررسی مجدد انجام شد و نویسنده مقاله جدید با مدارک معتبر ثابت کرد که «ویک فیلد» نتایج تحقیقات را دستکاری کرده بوده! مقاله او در مجله ساند‌تایمز منتشر شد.

2. پیوند کلیه غیرقانونی- هندوستان- 2008

در سال 2008 زمانی که مشخص شد چند صد پیوند کلیه قاچاقی و غیرقانونی در شهر گورگون هند انجام شده، هند در شوک فرو رفت. صدها کارگر فقیر با زور اسلحه، مجبور شده بودند تا کلیه خود را ببخشند. ظاهرا گیرنده‌های این کلیه‌ها، افراد ثروتمند غیرهندی بوده‌اند. بعد از بررسی‌ها و تحقیقات فراوان معلوم شد در مدتی حدود 10 سال، 600 جراحی پیوند کلیه در یک خانه مجهز به انواع دستگاه‌های با تکنولوژی پیشرفته انجام شده است. پلیس در همین رابطه چند نفر را دستگیر کرد و توانست چند نفر از کارگران را نجات دهد. مشخص شد به کارگران وعده می‌دادند که اگر به این خانه بیایند، برایشان شغل خوبی فراهم می‌شود. بعد از بردن آنها به این محل، پیشنهاد می‌دادند که در ازای 50 هزار روپیه (حدود 1200 دلار)،‌ یک کلیه آنها برداشته شود و اگر کارگران قبول نمی‌کردند، این کار را به زور اسلحه انجام می‌دادند. آنها هر کلیه را به قیمتی چند برابر به فروش می‌رساندند. ظاهرا دو بیمارستان هم در این ماجرا دست داشتند. تعدادی از افراد گیرنده کلیه هم دستگیر شدند که بیشتر آنها غیرهندی بودند.

3. رسوایی کزاز- آمریکا- اوایل سال‌های 1900

اسبی به نام «جیم» جان افراد زیادی را نجات داد بنابراین نمی‌توان او را چندان متهم دانست.

در آن زمان، دیفتری، بیماری مسری و کشنده‌ای، به‌خصوص برای کودکان محسوب می‌شد. برای درمان این بیماری از آنتی‌سرم استفاده می‌شد و این آنتی‌سرم از حیوانات به دست می‌آمد. از اسبی به نام جیم مقادیر زیادی سرم به دست می‌آمد که از آن علیه بیماری دیفتری استفاده می‌شد.

در سال 1901 مشخص شد که جیم به بیماری کزاز مبتلا شده است و به همین دلیل او را از بین بردند. دقیقا در همان زمان دختر بچه‌ای در سنت لوئیز ‌که از سرم جیم برای درمان دیفتری استفاده کرده بود، جان خود را از دست داد. ظاهرا سرم به دست آمده از جیم، آلوده به کزاز بوده و همین عامل باعث مرگ دختربچه شده بود. نمونه به دست آمده در آن روز مورد آزمایش قرار گرفت و مشخص شد که روی برچسب ظرف محتوی آن، تاریخ یک هفته پیشتر زده شده بوده تا مشخص نشود که آلوده بوده! به‌علاوه، این نمونه‌ها بدون اینکه مورد آزمایش قرار بگیرند به بیماران تزریق شده بود و همین اشتباه باعث مرگ 12 کودک دیگر نیز شد.

این مشکلات باعث شد سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال 1906 بنا گذاشته شود تا چنین مسائلی پیش نیاید.

4. هپارین جعلی- چین- 2008

در سال 2008، سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرد یک محموله بزرگ هپارین بازگشت داده شود. این هپارین که در چین به‌وسیله یک شرکت آمریکایی تولید شده بود، باعث 81 مورد مرگ و 785 مورد ابتلا به اختلال‌های شدید شد. هپارین، برای جلوگیری از ایجاد لخته‌خونی در بیماران به صورت تزریقی استفاده می‌شود و اغلب از بافت‌های حیوانی (مانند روده خوک یا شش گاو) به دست می‌آید.

آلودگی این محموله هپارین، یک مشتق بسیار سولفاته از ماده کندراتین سولفات بود که به‌عنوان مکمل رژیمی مصرف می‌شود نه دارو! بدتر اینکه مشخص شد این آلودگی عمدی بوده! این ماده آثار هپارین را تقلید می‌کند و در مقایسه با آن قیمت بسیار کمتری دارد. علت استفاده از این ماده، کم کردن قیمت تمام شده دارو و کمبود حیوان سالم در چین بوده است.

در این مورد خاص، سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرد که بودجه کافی در اختیار ندارد و وظیفه آنها بررسی مداوم محصولات کارخانه‌های کشوری دیگر نیست.

5. مسمومیت با الگزیر سولفانیلامید- آمریکا- 1937

اوایل سال‌های 1900، سازمان غذا و دارو شروع به فعالیت کرد و قرار شد بررسی‌های لازم را روی امنیت موادغذایی، داروها و مواد آرایشی انجام دهد اما سازمان غذا و داروی آمریکا به شکلی که امروزه آن را می‌شناسند، نتیجه فاجعه شربت سولفانیلامید در سال 1937 بود. در آن زمان آنتی‌بیوتیکی به نام سولفانیلامید به بازار آمده و موردتوجه قرار گرفته بود. بعد از مدتی الگزیر این آنتی‌بیوتیک هم ساخته شد که حاوی سولفانیلامید حل شده در DEG (دی اتیلن گلیکول) بود. آن زمان، اطلاعاتی در مورد خطرناک بودن DEG در دست نبود و سازنده این الگزیر هم به خطرهای احتمالی این ماده توجه نکرده بود. به‌علاوه،‌ قانونی برای آزمایش‌های امنیتی داروهای جدید وجود نداشت و کارخانه‌ها فقط آزمایش‌ها را روی حیوانات انجام می‌دادند و سپس دارو را به بازار می‌فرستادند. البته در این مورد خاص اصلا هیچ آزمایشی (حتی روی حیوانات) انجام نشده بود. ارائه این الگزیر، با طعم تمشک باعث توجه عموم به آن شد و افراد زیادی این دارو را مصرف کردند اما بلافاصله گزارش‌هایی از مرگ به دلیل این دارو منتشر شد (حدود 100 مرگ) با وجود این، کارخانه تولید‌کننده آن فقط جریمه مختصری شد و مشکل دیگری برایشان پیش نیامد. با این حال داروسازی که مسئول ساخت این دارو بوده خودکشی کرد.

6. شیوع مننژیت- انگلستان- 2012

در سال 2012، در پی شیوع مننژیت قارچی، بعد از تزریق اپیدورال یک داروی استروئیدی، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بررسی مفصلی انجام داد. این داروی استروئیدی به‌وسیله مرکز NECC (مرکز کامپاندنیو انگلند) تولید شده و ظاهرا داروی آلوده به 75 کلینیک، بیمارستان و مرکز جراحی ارسال شده بود و حدود 14هزار نفر این دارو را مصرف کرده بودند. عجیب اینکه تا یک ماه بعد، هیچ‌کس به علت این مننژیت‌ها پی نبرد. در حقیقت، ‌موارد مننژیت قارچی، به‌قدری نادر بود که کشف و درمان آن باعث کشف یک گروه جدید دارویی شد. تا اوایل سال 2013، 678 نفر دچار مننژیت قارچی شده بودند و 44 نفر مرده بودند. طی بررسی‌های محیطی در NECC، مشخص شد شرایط بهداشتی مرکز، چندان مناسب نبوده و محلول‌های حاوی استروئید، آلوده به قارچ شده بودند. این شرکت نیز قبل از انجام آزمایش‌های لازم برای اطمینان از استریل بودن محموله، اقدام به حمل آن به بیمارستان‌ها کرده بود. در اواخر سال 2013 حدود 400 مورد شکایت از NECC به ثبت رسید و جنجال هنوز هم ادامه دارد.

7. ایمپلنت سیلیکونی PIP- فرانسه- 2009

شرکت فرانسوی تولید پروتزهای پلی ایمپلنت (PIP)،‌به مدت 20 سال ایمپلنت‌های پستان می‌فروخت و هر سال حدود 100هزار ایمپلنت به فروش می‌رساند اما در سال‌ 2009 بعضی جراحان فرانسوی گزارش کردند که تعداد زیادی از این ایمپلنت‌ها پاره شده است. بعد از انجام تحقیقات مشخص شد این شرکت از سال 2001،‌ به جای سیلیکون‌های درمانی،‌ از سیلیکون‌های غیراستاندارد صنعتی استفاده کرده است. این کار هزینه‌های تولید را 90 درصد کاهش می‌داد ولی هزینه هنگفت دیگری در برداشت. احتمال پاره شدن این پروتزها زیاد بود و آزاد شدن آن در بدن، باعث تحریک و التهاب و مسمومیت فرد می‌شد. 20 نفر از زنانی که از این پروتزها استفاده کرده بودند،‌ دچار سرطان پستان شده بودند که شاید به دلیل عوارض این پروتزها بوده است. به‌همین دلیل مسئولان بهداشت فرانسه توصیه کردند زنانی که از ایمپلنت‌های PIP استفاده کرده‌اند، ‌آنها را از بدن خارج کنند. از بین 672 مورد پروتز خارج‌شده، ایمپلنت در 43 مورد پاره شده بود. در کشورهای دیگر نیز هزاران زن ترسیدند و شکایت‌های زیادی علیه این شرکت به راه افتاد به حدی که شرکت PIP ورشکست شد.

8. شربت سرفه سمی- پاناما- 2007

در سال 2007، 70 سال بعد از رسوایی الگزیر سولفانیلامید، ماجرای مشابهی باعث مرگ صدها نفر شد. در پاناما بعضی کارخانه‌های داروسازی، در ساخت شربت سرفه، از دی‌اتیلن گلیکول (DEG) استفاده کرده بودند! (دی اتیلن گلیکول اغلب در محصولات ضدیخ و روغن ترمزها به کار می‌رود) آنها این ماده را با گلیسیرین اشتباه گرفته بودند. این دارو باعث 365 مورد مرگ در پاناما شد. بررسی موضوع ابتدا سخت بود اما بعد مشخص شد روی این محصول وارداتی از چین، «گلیسیرین» نوشته شده درحالی که این ماده در اصل دی اتیلن گلیکول بود. چین مسئولیت خود را در این میان انکار کرد و اتهام خود را نپذیرفت اما بعدها مشخص شد که این شرکت چینی، اصلا مجوز ساخت مواد دارویی را نداشته است! در سال 2009 هم مشخص شد 84 نوزاد در نیجریه بعد از مصرف شربت سرفه جان خود را از دست دادند که عامل آن هم دی اتیلن گلیکول بوده. به‌نظر می‌رسد، ماده دی‌اتیلن گلیکول طی سال‌های طولانی، باعث مرگ هزاران نفر در جهان بوده است.

9. خون‌های آلوده به ویروس HIV- ژاپن- 1980

ویروس HIV اولین بار در سال 1981 کشف شد اما ژاپن تا سال 1985 هیچ مورد گزارش رسمی از این بیماری در کشور نداشت. در سال 1983، به وزیر بهداشت ژاپن اطلاع دادند یک فرآورده خونی آمریکایی ساخته شده که به خاطر فرآیند حرارتی روی آن، عاری از ویروس HIV است. قرار شد این محصول جدید برای ورود به بازار دارویی ژاپن مجوز بگیرد اما سازمان صلیب سرخ ژاپن که مسئول فرآورده‌های خونی در این کشور بود، به شدت با آن مخالفت کرد و گفت که ورود چنین محصولی باعث ضرر و زیان تولیدکنندگان داخلی کشور می‌شود و رقابت غیرمنصفانه‌ای ایجاد می‌کند. در نتیجه اجازه ورود این محصول به ژاپن داده نشد. وزارت بهداشت ژاپن، خیال مردم را راحت کرد که موردی از HIV در کشور دیده نشده و صلیب سرخ هم گفت که جای نگرانی نیست و از مردم خواست که خون اهدا کنند. در آن زمان محصولات خونی اهدا شده، از نظر وجود HIV بررسی نمی‌شد و فرآیندهای حرارتی هم روی آنها انجام نمی‌گرفت. عده‌ای از بیماران هموفیلی که این خون‌های بررسی نشده را دریافت کرده بودند، به ویروس HIV آلوده شدند و فاجعه به بار آمد. در این مدت حدود 2هزار نفر از بیماران هموفیلی ژاپن به این ویروس آلوده شدند. بعد از روشن شدن ابعاد ماجرا، یک مقام بلندپایه رسمی در وزارت بهداشت ژاپن، یک پزشک سرشناس متخصص هموفیلی و چند نفر از مدیران رده بالای اجرایی صلیب سرخ کشور، به اتهام کشتار جمعی غیرعمدی، محکوم شدند.

10. تالیدومید- آلمان و کل جهان- 1960-1950

رسوایی تالیدومید در اواخر دهه 50 و اوایل دهه 60میلادی اثر زیادی بر کل جهان گذاشت. این دارو در اواخر 1950، به‌خصوص برای کم کردن تهوع صبحگاهی در زنان باردار، کاربرد یافت. تالیدومید از سال 1957تا 1962 به مدت 5 سال به فروش رسید و به نظر می‌رسید اثر خوبی در کم کردن مشکلات زنان باردار دارد به حدی که به آن «داروی جادویی» می‌گفتند. در آن زمان مصرف دارو در زمان بارداری چندان غیرمعمول نبود و پزشکان تصور نمی‌کردند دارویی که مادر می‌خورد، می‌تواند روی جنین او اثر بگذارد. به‌علاوه، روی داروها آزمایش انجام نمی‌شد تا مشخص شود عوارضی روی جنین خواهد داشت یا نه. در فاصله این 5 سال، هزاران زن باردار تالیدومید مصرف کردند اما اثر آن غیرقابل تصور بود. مشخص شد که مصرف این دارو در بارداری می‌تواند باعث اختلالات و نقایصی در جنین شود. در بیش از 40 کشور جهان، هزارها کودک با نقایص متعدد به دنیا آمدند که اغلب این اختلالات، نقایص در دست و پای کودکان بود. فقط در انگلستان به تنهایی حدود 2هزار کودک ناقص به دنیا آمدند که نیمی از آنها در همان ماه‌های اول از بین رفتند اما صدها نفر از آنها هنوز هم زنده هستند. شرکت آلمانی سازنده این دارو «گروننتال» در سال 2012، بیش از 50 سال بعد پذیرفت که به‌طور رسمی عذرخواهی کند. 

منبع: topmastersin public health.com