با وجود پيشرفت و توسعه سريع تكنولوژي و افزايش دانش و سرعت انتقال آن طي چند دهه اخير، خسارات اقتصادي ناشي از آفات گياهي به منابع و توليدات گياهي حتي در كشورهاي توسعه‌يافته اجتناب‌ناپذير است. براي مثال، با وجود پيشرفته‌ترين و مجهزترين سيستم حفاظت سلامت منابع گياهي در مقابل آفات گياهي در كشور آمريكا، مزارع و باغات اين كشور در سال‌هاي اخير متحمل ميلياردها دلار خسارت شده است. از جمله در سال 1975 خسارت يك ميليارد دلار به واسطه نابودي مزارع ذرت، آلودگي و كاهش شديد محصول بيش از 10 ميليون جريب سطح زيركشت گندم و جو در 3 استان بين سال‌هاي 1993 تا 1998 و پيامد آن يك ميليارد دلار خسارت به كشاورزان، آلودگي مزارع گندم در ايالت آريزونا و سپس چند ايالت همجوار به آفتي به نام سياهك ناقص گندم در سال 1996 منجر به ممنوعيت خريد گندم آمريكا از طرف 50 كشور از جمله كشور چين، بزرگ‌ترين خريدار گندم آمريكا و ضرر مالي حدود 250 ميليون دلار كاهش صادرات گندم. علاوه بر این، وزارت كشاورزي آمريكا حدود 45 ميليون دلار هزينه اقدامات جلوگيري از اشاعه اين آلودگي را به ديگر استان‌ها متحمل شد. از 3 سال قبل هم آفت لاعلاج ديگري به نام اژدهاي زرد مركبات در حال نابودي درختان مركبات ايالت‌هاي فلوريدا و كاليفرنياست كه موجب ميليون‌ها دلار خسارت مالي شده است.
متاسفانه آمار مدون و قابل‌اعتمادي از خسارات اقتصادي ناشي از آلوده شدن باغات و مزارع كشور به آفات و بيماري‌هاي گياهي در دست نيست. براي مثال نمي‌توان به آمار دقيق و موثقي از ميلياردها ريال هزينه كه براي مبارزه با آفت كرم ساقه‌خوار برنج كه در سال 1350 اولين گزارش آلودگي آن از مزارع شاليكاري استان مازندران (شهر رامسر) اعلام شد تا امروز كه 44 سال از بومي شدن اين آفت مزارع برنج می‌گذرد، دسترسي داشت. به‌طور كلي، هزينه‌هاي تحميلي به دولت بابت ريشه‌كني يا كاهش شدت آلودگي آفات گياهي كه هر سال اكثرا از طريق واردات قانوني و قاچاق محصولات كشاورزي وارد مزارع و باغات كشور می‌شوند روند صعودي داشته است.
با جهاني شدن تجارت و توسعه سرعت و حجم ناوگان جهاني تجاري و افزايش تقاضاي مصرف در كشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه، جابجايي و انتقال آفات گياهي همراه محموله‌هاي تجاري از زيستگاه بومي خود به مناطق جديد سريع‌تر و بيشتر شده است. اين در حالي است كه سيستم‌هاي جلوگيري از جابجايي و انتقال آفات گياهي در اكثر كشورها نه‌تنها نتوانسته موازي و همگام با سرعت و توسعه سيستم‌هاي تجاري حركت كند بلكه در بسياري از كشورها از جمله ج.ا.ايران از سرعت آن نيز كاسته شده است. از طرفي، سايه و سنگيني ملاحظات اقتصادي و انگيزه‌هاي بحث‌انگيز منافع تجاري و مديريت‌هاي مافوق خارج از سيستم حفظ نباتات توانسته بر ملاحظات بيولوژيكي فرايند احتمال خطر ورود آفت و عواقب زيان‌آور و بلندمدت آن مسلط و غالب شود. در بسياري از موارد تصميم نهايي درخصوص واردات محموله‌هاي گياهي را به جاي اينكه فرايند تحليل احتمال خطر آفت مشخص كند، فرايند تحليل سياسي يا اقتصادي مشخص می‌كند و شدت و ضعف اين فرايند نيز به ميل و اراده دولتي بستگي دارد كه اداره امور كشور را به دست می‌گيرد و براي جلوگيري از خسارات آفات گياهي به منابع ملي گياهي چه سياست‌هايي را دنبال می‌كند.
جمهوري اسلامي ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست. براي نمونه در دولت هشتم سنگيني فرايند‌هاي سياسي موفق شد بر ملاحظات بيولوژيكي و فرايند بررسي احتمال خطر ورود آفت همراه واردات سيب‌زميني از كشور پاكستان غلبه كند که منجر به آلودگي وسيعي از مزارع كشت سيب‌زميني كشور به يك آفت قرنطينه‌اي2 خطرناك به نام نماتد طلايي سيب‌زميني شد. يكي از مولفه‌هاي بخش كشاورزي قدرتمند وجود يك سيستم قوي حفاظت از سلامت منابع ملي گياهي در مقابل ورود و مستقر شدن آفات گياهي از خارج از مرزها به مزارع و باغات كشور است.
در تعريف امنيت غذايي3، سازمان خواروبار و كشاورزي ملل متحد (فائو) تاكيد بر غذاي كافي و سالم شده است. آفات گياهي مهم‌ترين مانع توليد كافي و سالم مواد اوليه غذايي هستند. از اين رو، اكثر كشورها سيستم‌هاي برخورد و مبارزه با آفات گياهي خود را از يك سيستم حفاظتي به يك سيستم امنيتي بسيار قوي تغيير داده‌ و با كاهش بودجه دفاعي، باعث افزايش بودجه سيستم‌هاي امنيتي مسئول تامين امنيت غذايي شده‌اند.
تقويت سيستم جلوگيري از ورود و استقرار عوامل خسارت‌زاي گياهي (آفات گياهي) همراه واردات قانوني و غيرقانوني (قاچاق) محموله‌هاي گياهي به عوامل تلفيقي متعدد ذيل بستگي دارد:

مديريت قوي
در راس سيستمي كه مسئول تامين سلامت منابع گياهي كشور است باید افرادي با دانش و تجربه و آگاهي كافي از اهميت تامين سلامت و امنيت منابع امنيت غذايي كشور انتخاب شوند. زماني اين مهم صورت می‌گيرد كه مديران سياست‌گذار و تصميم‌گير منافع ملي كاملا از اهميت و حياتي بودن اين سيستم آگاه باشند.
براساس چارت وزارتي وزارت جهاد كشاورزي، سازمان حفظ نباتات مسئول تامين سلامت منابع گياهي كشور در مقابل ورود و مستقر شدن آفات گياهي غيربومي در مزارع، باغات، مراتع، جنگل‌ها و مناطق توليد محصولات گياهي تحت كنترل (گلخانه‌ها) است. طي 2 دهه گذشته اكثر كساني كه در راس سازمان قرار گرفته‌اند به واسطه ضعف دانش فني، تجربه و ناآگاهي از مسائل بهداشت گياهي تاثيرگذار در تجارت جهاني موفق نشده‌اند بر فرايند‌هاي سياسي خارج سازماني غالب شوند و نهايتا نتيجه يا خروجي نهايي عملكرد آنها ورود و استقرار چند آفت گياهي قرنطينه‌اي در مزارع و باغات كشور بوده است (جدول ). البته در مواردي نيز افرادي بوده‌اند كه موفق به مديريت و كنترل فرايند‌هاي غيربيولوژيكي شوند و با بهره‌گيري از مديران و كارشناسان فني و باتجربه با صلابت از احتمال آلودگي منابع گياهي كشور جلوگيري کرده‌اند. براي مثال می‌توان به واردات گندم از كشور هند در 2 مرحله طي سال‌هاي 1380 و 1392 اشاره كرد كه با وجود سنگيني ملاحظات اقتصادي، و موارد بحث‌انگيز تجاري متعدد خارج از سازماني، تصميم نهايي براساس ملاحظات بيولوژيكي و با در نظر گرفتن احتمال عواقب بلندمدت آلودگي مزارع گندم كشور به آفتي به نام سياهك ناقص گندم كه بومي كشور هند است، گرفته شد. (سياهك ناقص گندم مانع بزرگ صادرات توليد مازاد گندم هند به بازارهاي جهاني است و هيچ كشوري حاضر نيست گندم آلوده اين كشور را خريداري كند.)

قانون و مقررات
يك سيستم قوي حفاظت از سلامت منابع ملي گياهي براي اجراي ضوابط و وظايف كاري خود بايد تكيه‌گاه قانوني بسيار قوي‌ای داشته باشد. قانون و آيين‌نامه حال حاضر سازمان حفظ نباتات مصوب سال 1346 است و تاكنون هيچ‌گونه اصلاح يا تجديد نظري در مفاد قانوني آن انجام نگرفته است. فقط در مواردي مفادي از آيين‌نامه آن مورد تجديدنظر قرار گرفته. قانون موجود قدرت اجرايي كافي ندارد و فاقد مفاد مربوط به تخطي از قانون و مجازات است. به عبارتي فاقد دندان است.
بازنويسي يا اصلاح و تجديدنظر قانون و مقررات سيستم حفاظت سلامت منابع ملي و توليدات گياهي بايد با رويكرد امنيتي و تامين امنيت غذايي كشور در اولويت قرار گيرد.
شبكه رديابي، نظارت و مراقبت آفات گياهي
هر چه سريع‌تر بتوان يك آفت گياهي غيربومي را رديابي، شناسايي و تشخيص داد، سريع‌تر می‌توان با آن مبارزه كرد. چنين اقدامي نيازمند وجود يك شبكه قوي، مجهز به تكنولوژي‌هاي جديد، آزمايشگاه‌هاي مجهز تشخيص سريع آفات و نيروي انساني خبره و آموزش‌ديده است. همچنين می‌توان رديابي و شناسايي آفات گياهي و خسارات ناشي از آفات را با استفاده از ماهواره از طريق هوايي انجام داد. بخش رديابي و شناسايي شبكه باید در سطح كشور گسترده باشد و الزاما به نيروي انساني زيادي نياز دارد. يكي از گزينه‌هاي تامين نيروي انساني شبكه‌هاي نظارت و مراقبت آفات گياهي، استفاده از نيروي بسيج كشور است.

بودجه و منابع مالي كافي
سيستم مسئول تامين حفاظت و امنيت سلامت منابع گياهي يا به عبارتي تامين امنيت غذايي هر كشور براي اجراي وظايف خود بايد پشتوانه مالي كافي و مستقل داشته باشد. اشاره شد كه اكثر كشورها بودجه سيستم‌هاي حفاظت از منابع راهبردي خود را بسيار افزايش داده حتي با كاهش بودجه نظامي باعث افزايش بودجه امنيتي شده‌اند.
1. آفت گياهي: هر نوع، گونه، نژاد يا زيست گروه گياهي، جانوري يا عامل پاتوژنيكي كه به گياه يا محصول گياهي خسارت وارد کند. (اقتباس از استاندارد بين‌المللي شماره 5 موازين بهداشت گياهي فائو سال 1999)
2. آفت قرنطينه‌اي: به آفتي گفته می‌شود كه هنوز در كشوري مشاهده يا گزارش نشده است يا در صورت مشاهده فقط بخش كوچكي را آلوده کرده و سالانه با هزينه دولت برای جلوگيري از اشاعه و پراكنش بيشتر با آن آفت مبارزه مي‌شود. (اقتباس از استاندارد بين‌المللي شماره 5 موازين بهداشت گياهي فائو سال 1999)
3. امنيت غذايي: «امنيت غذايي زماني وجود دارد كه تمام مردم جهان در تمام اوقات متناسب با نيازها و ترجيحات غذايي، براي داشتن يك زندگي سالم و پويا دسترسي به غذاي كافي، سالم و مغذي داشته باشند». (اقتباس از تعريف سازمان خواروبار و كشاورزي ملل متحد)