به‌نظر می‌رسد تلاش‌های جهانی در دهه‌های اخیر برای مبارزه با گسترش HIV/ ایدز که تا به امروز موجب مرگ 39میلیون نفر شده، مؤثر بوده است. از سال 2001 تعداد افراد جدید آلوده‌شده به این ویروس در سراسر جهان به میزان 38 درصد کاهش یافته است.
افزایش سرمایه‌گذاری دولت در جلوگیری، گسترش کمپین‌های افزایش اطلاعات‌عمومی در رفتارهای سالم و افزایش دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، همگی در این کاهش تأثیر داشته‌اند.
بر‌اساس گزارش جدید سازمان‌ملل تعداد مبتلایان از 4/3 میلیون نفر در سال ۲۰۰۱به 1/2میلیون نفر در سال ۲۰۱۳ رسیده است.
این کاهش در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که دچار اپیدمی سختی شدند و هنوز هم شیوع این عفونت در آنها بالا است، قابل‌توجه بوده است: ۳۴ درصد با کاهش قابل‌توجه در مردان و کودکان.
بیشترین کاهش در موارد جدید عفونت بیش از ۵۰ درصد در ۲۶ کشور دور‌افتاده از جمله کامبوج، توگو، بوتسوانا، نپال، سنگال و تایلند، بوده است.
در برخی کشورها به ویژه آمریکای لاتین و نواحی آسیا و اقیانوس آرام، این میزان کاهش در عفونت HIV سرعت بسیار کمتری داشته است.
به گفته ناظران، کاهش کلی بیشتر مربوط به ادامه تلاش‌ها به وسیله دولت‌ها و همچنین آژانس‌های بین‌المللی در افزایش آگاهی مردم و تغییر رفتارهای جنسی آنها است.
برای مثال در زیمبابوه، کاهش افراد با شرکای جنسی متعدد ذکر شده است. سایر عوامل موثر عبارتند از بهتر‌شدن دسترسی به درمان‌های ضدرتروویروسی و کمک‌های مالی با هدف محدود کردن همه‌گیری.
ویویان لوپز، متخصص HIV یونیسف،‌ گفت: «تسریع فوق‌العاده بودجه و افزایش سرمایه گذاری‌های دولت، دلیل اصلی جلوگیری از عفونت‌های جدید این ویروس است به‌خصوص در مناطقی که بالغین و کودکان در خطر بالا هستند.»
او می‌گوید: «امروزه آموزش‌های زیادی به مردم داده شده است، افراد بیشتری آزمایش می‌دهند و برنامه‌های جلوگیری به‌ویژه در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که اولویت ما در آنجا کاهش انتقال از مادر به جنین است، در حال انجام هستند.»
در مجموع این یافته‌ها نشان‌دهنده نقطه عطفی در مبارزه با ایدز است.
اما هنوز هدف پایان دادن به این همه‌گیری جهانی چالش بزرگی است. گفته شده است که ۳۵ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به HIV هستند و در حالی که آمار کلی نشان‌دهنده کاهش عفونت‌های جدید است، برخی مناطق روندی متضاد را نشان می‌دهند.
برای مثال اروپای شرقی بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ افزایشی معادل ۵ درصدی در مواد عفونت با HIV رخ داده است و فقط در روسیه ۱/۲ میلیون مورد عفونت جدید رخ داده است. در حال حاضر این کشور ۵۰ درصد از عفونت‌های جدید در این منطقه را به خود اختصاص داده است.
به‌طور مشابه اندونزی نیز شاهد افزایش سریعی در موارد عفونت جدید بوده است، به‌طوری که از سال۲۰۰۵ افزایش ۴۸ درصدی را نشان داده است.
یکی از علت‌های ایجادکننده عفونت در مناطقی که افزایش موارد عفونت‌های جدید را نشان می‌دهند، مصرف سوزن‌های آلوده در تزریق مواد‌مخدر است. از استفاده مواد‌مخدر و اعتیاد از اواخردهه ۱۹۹۰ در روسیه اوج گرفته است.
همچنین آشکار است که محدود‌ کردن گسترش HIV در کشورهایی که دولت‌هایشان اعمال برنامه‌های پیشگیری را به هر دلیلی در اولویت قرار نداده‌اند، دشوار است.
خانم لوپز گفت: «ایدز در مردم بسیاری از بخش‌های دنیا، مانند روسیه و اندونزی، به دو دلیل ننگ‌آور است. عفونت HIV بیشتر در گروه‌های حاشیه‌ای (افراد تراجنسی) و کارگران جنسی و مصرف‌کنندگان مواد‌مخدر دیده می‌شود و اغلب رفتارهای این گروه‌ها جرم شمرده می‌شوند. قوانین تنبیهی علیه این گروه‌ها مانع از آن می‌شود که آنها به مراقبت‌های بهداشتی ضروری و برنامه‌های درمانی دست یابند.»
تحقیق‌های قابل‌توجهی برای تولید واکسن HIV انجام شده، ولی هنوز پیشرفتی حاصل نشده است. متخصصان معتقد هستند که برای مبارزه موثرتر با این همه‌گیری مقاوم، نیاز به بهبود استراتژی‌ها، سیاست‌ها، سرمایه‌ها و اختصاص بودجه و مراقبت‌های بهداشتی است.» اما هنوز در خطوط مقدم مبارزه با ایدز خوش‌بینی وجود دارد. لوپز می‌گوید: «ما به دنبال نسلی آزاد از ایدز هستیم. دستاوردهای زیادی داشته‌ایم و می‌توانیم ایدز را متوقف کنیم.»