سلاح هستهای
جنگافزارهای هستهای، سلاحهایی هستند که در آنها از انرژی حاصل از شکافت یا همجوشی (گداخت) هستهای برای تخریب و کشتار استفاده میشود. این سلاحها در طول تاریخ فقط 2بار در سال 1945 بهوسیله آمریکا استفاده شدند؛ بمب شکافتی- اورانیومی در هیروشیما و بمب شکافتی- پلوتونیومی در ناکازاکی. بمبهای اتمی که برمبنای گداخت کار میکنند نسل نوین بمب اتمی هستند و قدرتی بسیار بیشتر از بمبهای شکافتی دارند. مبنای آزاد شدن انرژی در هر دو نوع بمب اتمی تبدیل ماده به انرژی (E=mc2) است اما در بمبهای گداختی جرم بیشتری از ماده به انرژی تبدیل میشود. بمبهای اتمی استفاده شده در هیروشیما و ناکازاکی به ترتیب قدرتی معادل انفجار 15 و 20 تن TNT داشتند درحالی که بمبهای اتمی مدرن قدرتی معادل انفجار 1 میلیون تن TNTدارند. علاوه بر آثار ظاهری و فوری فوقالعاده مخرب بمبهای هستهای (تخریب و انفجار و طوفان آتش و..) این سلاحها دارای آثار درازمدت هم هستند. پس از انفجار تا سالهای طولانی تشعشعات زیانبار رادیواکتیو مانع ادامه حیات موجودات زنده در محلهای نزدیک به انفجار میشود.
پرتوهای رادیواکتیو
پرتو رادیواکتیو از پرتوهای آلفا، بتا، گاما و تابش نوترونی تشکیل شده است. نوع آلفای آن بسیار خطرناک است ولی توان نفوذ اندکی دارد. این پرتو در بافت زنده کمتر از 100 میکرون نفوذ میکند اما برای آن ویرانگر است.
پرتوی گاما از دیوار و سنگ نیز عبور میکند. هر 9 میلیمتر سرب یا هر 25 متر هوا شدت تابش آن را نصف میکند. این پرتو نیز باتوجه به فرکانس بسیار بالا، انرژی زیادی دارد که اگر به بدن انسان برخورد کند، از ساختار سلولی آن عبور خواهد کرد و در مسیر حرکت خود باعث تخریب DNA میشود و سرانجام زمینه را برای پیدایش انواع سرطانها، نشانگانها و نقایص غیرقابل درمان دیگر فراهم میکند. حتی این نقایص به نسلهای آینده نیز منتقل خواهد شد. برای جلوگیری از نفوذ تابش گاما، به حدود 10 سانتیمتر دیواره سربی نیاز است.
مطالعات زیادی بعد از واقعه اتمی هیروشیما و ناکازاکی در سال 1945 انجام شد و نتایج آن نشاندهنده افزایش سریع بیماریهای مختلف بود. نتایج گزارشات مختلف نشان دادهاند تابشهای رادیواکتیو با تاثیر منفی بر هسته سلول و اختلال در تقسیم آن باعث ایجاد ناهنجاریهای ژنتیک میشود. از بیماریهایی که بعد از بمباران اتمی افزایش سریع داشت میتوان بیماریهای خون، اختلالات روانی بعد از حادثه، عقیمی، سرطان، بیماریهای پوستی، اختلالات روانی و بیماریهای ژنتیک را نام برد. در کل میتوان گفت بمباران اتمی تمام اندامهای بدن را درگیر میکند که هم بهعلت دمای بالا و هم بهدلیل تابش اشعه رادیواکتیو است.
پوست اولین قسمتی از بدن افراد است که بعد از بمباران اتمی دچار آسیب میشود. دمای بالا بهعلت انفجار بمب باعث سوختن پوست میشود. افرادی که از محل انفجار بمب فاصله زیادی داشتند بیشتر دچار سوزش و قرمزی پوست میشدند. یکی دیگر از ارگانهای بدن که بیشترین حساسیت را به تابشهای رادیواکتیو دارد ریه است. پنومونی ناشی از رادیواکتیو یا بعد از مواجهه با تابشهای رادیواکتیو باعث نارسایی تنفسی میشود که در صددرصد موارد کشنده است. اندامهای دیگر که باعث اختلال میشود دستگاه تناسلی ادراری بهخصوص تخمدان و بیضه است بهطوری که بعد از بمباران اتمی در ژاپن عادت ماهیانه بسیاری از دختران تا 3 سال قطع شد و خیلیهای دیگر دچار عقیمی کامل شدند. سنگ کلیه، سنگ مثانه و عفونت دستگاه ادراری در بازماندگان بمباران اتمی نیز به فراوانی دیده شده است. از پیامدهای دیگر بمباران اتمی میتوان به مسمومیت رادیواکتیو نام برد. این بیماری بهعلت مواجهه کوتاهمدت با میزان تابش زیاد مواد رادیواکتیو به وجود میآید. از علائم بالینی این مسمومیت، بیاشتهایی، تهوع، خستگی، اسهال، از کار افتادن کل دستگاه گوارش، از کار افتادن مغز استخوان و سلولهای خونساز و مرگ سیستم عصبی مرکزی هستند. مواجهه با تابشهای رادیواکتیو پیامدهای طولانیمدت هم دارد بهطوری که بعد از 6 ماه مواجهه در افراد مواجههیافته با تابشهای رادیواکتیو درصد زیادی دچار کاتاراکت، گلوکوم و دیگر بیماریهای چشمی میشوند. نتایج مطالعات مختلف در افراد بازمانده بمباران اتمیک نشان داد این افراد بیشتر دچار فشارخون و سایر بیماریهای قلبی- عروقی بهخصوص سکته قلبی و مغزی میشوند. همچنین تابشهای رادیواکتیو خطر ابتلا به بيماريهاي مزمن کبدي، بيماريهاي تيروئيد و غده داخل رحمي را در بين بازماندگان بمباران اتمي افزایش میدهد. شواهد نشان ميدهد تشعشات اتمي، مرگ ناشي از سرطان را در افرادي که طي بمباران در شکم مادرشان بودهاند، افزايش ميدهد.
افزایش شیوع سرطان نیز یکی دیگر از پیامدهای طولانیمدت مواجهه با تابشهای رادیواکتیو است بهطوری که سرطان پوست، ریه و دستگاه تناسلی در این افراد افزایش فراوانی داشت. یکی از سرطانهایی که بعد از بمباران اتمی افزایش سریعی در شیوع آن دیده شد سرطان تیروئید است. تیروئید یک غده است که به تابشهای رادیواکتیو بسیار حساس است. نتایج مطالعات نشان دادهاند بین تابش و سرطان تیروئید رابطه دوز- پاسخ وجود دارد بهطوری که هر چه مقدار دوز اشعه افزایش یابد خطر ابتلا به سرطان افزایش مییابد. یکی دیگر از پیامدهای بمباران اتمی افزایش بیماریهایهای عفونی از جمله بیماریهای قارچی پوست و سایر بیماریهای عفونی بهعلت عدم واکسیناسون عمومی بود.
یکی از جنبههای بسیار مهم و طولانیمدت بمباران اتمی اختلالات ژنتیکی در فرزندان مادرانی است که طی بمباران اتمی باردار بودند. جنین داخل شکم بهدلیل رشد و تقسیم سریع سلولها به فشارهای محیطی بسیار حساس است بهطوری که کوچکترین استرسی باعث اختلال در رشد و نمو جنین میشود. اشعههای یونیزاسیون که در بمباران اتمی وجود دارد باعث اختلال در DNA سلولهای میشود و به نوبه خود مسیر رشد و نمو جنین را کاملا تحتالشعاع قرار میدهد بهطوری که درصد زیادی از نوزادان متولدشده از مادران باردار دچار «عقبافتادگي ذهني» شديد شده بودند. نتایج مطالعات نشان دادهاند هر چند تا هفته هفتم بارداري اشعه تاثيري روي رشد ذهني نداشته است اما بين هفته هشتم تا پانزدهم بارداري احتمال ابتلا به عقبافتادگي ذهني بسيار زياد بود. شايد تکثير و مهاجرت سلولهاي عصبي در ناحيه کورتکس مغز طي اين دوره زماني بيشتر است. بهطور معمول، ميزان عقبافتادگي ذهني به ميزان (دوز) اشعه تابيدهشده بستگي دارد. براي اين دوز، هيچ سطح آستانهای پيدا نشد که پايينتر از آن ميزان تاثير صفر باشد.
با توجه به آثار مخرب بمباران اتمی، نهادها و قوانین بینالمللی استفاده از این بمب را غیرقانونی دانستهاند و تلاش میکنند کشورهایی که این سلاح مرگبار را دارند، آن را از بین ببرند. با وجود این در صورت بروز جنگ بین کشورها باز ممکن است از بمب اتم استفاده شود پس باید خود را آماده مقابله با آن کرد و در صورت مواجهه سریعا اقدامات لازم را انجام داد.
منابع:
1-Epidemiologic Studies of Coronary Heart Disease and Stroke In Japanese Men Living in Japan, Hawaii and California.
2-Studies of Mortality of Atomic Bomb Survivors. Report 13: Solid Cancer and Noncancer Disease Mortality: 1950–1997
3-Cancer Incidence in Atomic Bomb Survivors. Part II: Solid Tumors, 1958-1987
4-Radiation exposure and circulatory disease risk: Hiroshima and Nagasaki atomic bomb survivor data, 1950-2003
5-Epidemiologic studies of coronary heart disease and stroke in Japanese men living in Japan, Hawaii and California: Incidence of myocardial infarction and death from coronary heart disease
6-Thyroid Diseases Among Atomic Bomb Survivors in Nagasaki
7- Preventive defense: a new security strategy for America
8-Hiroshima, the Holocaust, and the politics of exclusion 1994 presidential address